Шэры кот
Задача: удасканальваць навыкі хадзьбы і бегу ў калоне; выхоўваць смеласць, спрыт, хуткасць рэакцыі.
Апісанне гульні: дзеці выбіраюць ката па лічылцы:
Раз, два, тры, чатыры, Ката грамаце вучылі: Не чытаць, не пісаць, А за мышкамі скакаць.
Мышы становяцца за Катом у калону. Калона рухаецца па пляцоўцы. Паміж Катом і мышамі ідзе размова:
—Ёсць мышы ў стозе?
—Есць!
—Баяцца ката?
—Не!
—А я, катафей, разганю ўсіх мышэй! Мышы разбягаюцца, кот іх ловіць.
Правілы гульні: дзеці павінны знаходзіцца ў калоне да слоў «...разганю ўсіх мышэй»; вымаўляць тэкст трэба дакладна, зразумела.
Замарожаныя
Задача: удасканальваць навыкі бегу, змяняючы тэмп і напрамак; выхоўваць смеласць, сумленнасць.
Апісанне гульні: дзеці выбіраюць Дзеда Мароза па лічылцы:
Дзед Мароз, Дзед Мароз Бабу снежную прынёс, Баба, баба, снегавуха, Не хапай мяне за вуха! —
і разбягаюцца па пляцоўцы. Дзед Мароз бяжыць за імі і імкнецца дакрануцца да каго-небудзь рукой, замарозіць. Замарожаны павінен спыніцца і расставіць рукі ў бакі. Гульня заканчваецца, калі будуць замарожаны ўсе дзеці. Затым выбіраюць новага Дзеда Мароза і пачынаюць гульню спачатку.
Правілы гульні: замарожанае дзіця павінна расставіць рукі ў бакі і не рухацца.
Спрытны верабей
Задача: практыкаваць у бегу з лоўляй і ўхіленнем, уменні хутка арыентавацца ў навакольным; развіваць спрыт.
Апісанне гульні: на зямлі рысуюць круг дыяметрам 2 м. Каб яго можна было бачыць здалёк, у сярэдзіну яго ставяць флажок. На адлегласці 10—15 м ад круга дзеці строяцца ў шарэнгу. Па лічылцы:
Скакаў верабей па сцяне;
Зламаў ножку — цяжка мне!
Вераб'іха скача
Ды па ножцы плача.
Верабей, верабей,
Не дзяўбі канапель:
Ні маіх, ні сваіх,
Ні суседзяў маіх!
Адгукніся, верабей,
Вылятай у круг хутчэй! —
дзеці выбіраюць вераб'я і разбягаюцца па пляцоўцы, а той, каму выпала быць вераб'ём, ловіць іх. Каго верабей зловіць, той дапамагае яму лавіць астатніх. Тыя, каго ловяць, могуць адпачыць, калі схаваюцца ў круг, але затрымлівацца там доўга нельга. Гульня заканчваецца, калі ўсе дзеці будуць злоўлены.
Правілы гульні: заставацца ў крузе можна не больш чым адну мінуту; калі дзеці выбегуць з круга, нельга тут жа вяртацца назад.
Змяя
Задача: развіваць спрыт, хуткасць рэакцыі, узгодненасць рухаў.
Апісанне гульні: дзеці строяцца ў калону па аднаму і бяруць рукамі за пояс таго, хто стаіць спераду. Уся калона — змяя; першы ў калоне — галава, апошні — хвост.
Па сігналу выхавальніка галава павінна злавіць хвост, які ад яе ўцякае. Галава, што злавіла хвост, пераходзіць у канец калоны, і гульня паўтараецда.
Правілы гульні: дзеці павінны моцна трымацца рукамі адзін за аднаго, стараючыся не разарваць калону; калі хвост ці галава адарваліся ў гульні, яны прайгралі і выходзяць з калоны.
Дзядуля-ражок
Задача: удасканальваць навыкі хуткага бегу; выхоўваць смеласць, сумленнасць.
Апісанне гульні: дзеці выбіраюць важака і называюць яго дзядуля-ражок. Ен жыве ў доме, які абазначаны для яго ў баку ад пляцоўкі. Усе іншыя дзеці дзеляцца на дзве групы. Трэба, каб у кожнай групе была роўная колькасць ігракоў. Адна група размяшчаецца справа ад дома дзядулі-ражка, крокаў за дваццаць, другая — злева, на той жа адлегласці. Гэта іх дамы. Кожная група чым-небудзь адзначае свой дом. Месца паміж гэтымі двума дамамі называецца полем. Дзеці размяшчаюцца ў сваіх дамах, і па-чынаецца гульня. Дзядуля-ражок зірне направа, зірне налева і крыкне:
— Хто мяне баіцца?
А ўсе дзеці яму ў адказ:
— Ніхто!
Пасля адказу яны перабягаюць са свайго дома ў другі цераз поле. Бягуць і задзірыста падражніваюць важака:
— Дзядуля-ражок, З'еў чужы піражок!
Дзядуля-ражок выскоквае са свайго дома і ловіць дзяцей. Трэба старацца выкруціцца ад дзядулі-ражка, не паддацца яму!
Першы, каго дзядуля-ражок схопіць, становіцца яго памочнікам і разам з ім ловіць іншых. Калі яны зловяць яшчэ аднаго, той ловіць астатніх разам з імі. Так працягваецца да таго часу, пакуль усе не будуць злоўлены.
Правілы гульні: дзеці могуць забягаць у свой дом, каб адпачыць, але заставацца там доўга нельга.
Хворы верабей
Задача: фарміраваць навыкі спрытнага бегу, уменне дзейнічаць па сігналу; выхоўваць адмоўныя адносіны да несумленных учынкаў.
Апісанне гульні: дзеці бяруць сабе назвы птушак — верабей, сава, сініца, кулік і г. д. Дзіця, якое імітуе вераб'я, кладзецца і робіць выгляд, што хворае. Каля вераб'я ўвіхаецца сава. Да савы падыходзіць сініца і пытаецца:
— Ці дома верабей?
Дома.
— Што ён робіць?
— Хворы ляжыць.
— Што яму баліць?
— Плечыкі.
— Схадзі, сава, у агарод, сарві траўкі-грэчкі, папар яму плечкі.
— Парыла, сінічка, парыла сястрычка. Яго пара не бярэ, толькі гарачкі прыдае.
Сінічка адыходзіць, а да савы падыходзяць усе птушкі і пытаюцца:
— Ці дома верабей?
— Дома.
— Што ён робіць?
— Па двары шнарыць, крошкі збірае, дадому не ідзе,
каноплі крадзе.
Пачуўшы гэтыя словы, верабей уцякае, а дзеці гоняцца за ім, стараючыся злавіць вераб'я.
Правілы гульні: дзіця-верабей можа схавацца толькі ў доме савы.
Мяч у доміку
Задача: удасканальваць навыкі пападання мячом у цэль; развіваць хуткасць рэакцыі, трапнасць, вакамер.
Апісанне гульні: дзеці строяцца ў рад на адлегласці кроку адзін ад аднаго. Кожнае дзіця чэрціць сабе маленькі кружок і прысядае перад ім. Апошні ў радзе коціць мяч. Як толькі ён закоціцца ў які-небудзь кружок і спыніцца там, усе бягуць, а гаспадар кружка бярэ мяч і кідае яго ва ўцекачоў. У каго трапіць мяч — таму ачко. Калі мяч трапіць у іграка тры разы, ён выбывае з гульні, а ўсе астатнія гуляюць.
Правілы гульні: дзіця павінна кідаць мяч толькі са свайго кружка; дзеці разбягаюцца тады, калі мяч трапіў у чыйсці кружок; каціць мяч дзеці павінны лёгкім штуршком.
Два агні
Задача: практыкаваць ва. ўменні хутка кідаць і лавіць мяч дзвюма рукамі; развіваць спрыт, арыенціроўку, уменне разлічыць сілу кідка і адлегласць.
Апісанне гульні: на пляцоўцы чэрцяцца дзве паралельныя лініі даўжынёй 10 — 12 м, якія ўтвараюць калідор шырынёй 4 — 5 м. Усе дзеляцца на дзве роўныя па колькасці групы і становяцца з абодвух бакоў калідора за лініяй, тварам адзін да аднаго (утвараючы дзве шарэнгі). Назначаюцца два агні — па аднаму з кожнай групы. Агні знаходзяцца ў калідоры (паміж шарэнгамі). Дзеці, якія стаяць у шарэнгах, перакідваюць мяч адзін аднаму праз калідор. Агні перамяшчаюцца па ўсяму калідору і стараюшіа злавіць яго. Калі зловяць, то ігрок, што кінуў мяч, выбывае з гульні — ён згарэў.
Правілы гульні: дзеці-агні павінны перамяшчацца толькі па калідоры і імкнуцца злавіць кінуты мяч.
Свінка
Задача: практыкаваць у забіванні мяча ў цэль; развіваць спрыт, хуткасць рэакцыі, дакладнасць рухаў.
Апісанне гульні: выбіраецца водзячы. У цэнтры нарысаванага круга выкопваецца яма-хлеў, побач з якім кладзецца мяч (свінка). Дзеці становяцца за лінію круга і прыгаворваюць:
— Куба — жуба — кубака, гонім свінку да хляўка!
Пасля гэтых слоў водзячы палкай ці нагой адкідвае свінку як мага далей убок. Усе бягуць да свінкі, перакідваюць яе адзін аднаму нагамі і спрабуюць загнаць у хлявок. Водзячы перашкаджае ім і выкідвае свінку з круга. Калі дзецям удаецца закінуць свінку ў хлеў, выбіраецца новы водзячы, і гульня працягваецца.
Правілы гульні: дзеці не павінны кранаць мяч рукамі; водзячы не мае права выходзіць за межы круга.
Казіны рог
Задача: практыкаваць ва ўменні адбіваць пусты драўляны шар, не прапускаючы яго цераз рысу-мяжу; развіваць хуткасць рэакцыі, увагу, спрыт.
Апісанне гульні: дзве каманды дзяцей знаходзяцца на пэўнай адлегласці адна ад адной. У кожнага ў руках палка. Адна з каманд коціць драўляны шар у бок процілеглай каманды, тыя адбіваюць яго назад ці ловяць на сваёй мяжы-рысе і вяртаюць першай камандзе.
Калі шар пераляціць цераз мяжу-рысу, каманда, што ахоўвае яе, адыходзіць да таго месца, куды закаціўся шар. Тады пра яе гавораць:
— Загналі ў казіны рог!
Каманда-пераможца атрьшлівае ацэнку, і гульня працягваецца.
Правілы гульні: шар дазваляецца толькі каціць.
Гарачае месца
Задача: удасканальваць навыкі бегу з лоўляй і ўхіленнем; развіваць спрыт, вынослівасць.
Апісанне гульні: на зямлі абазначаюць рысай гарачае месца. Выбіраецца водзячы. ён становіцца на некаторай адлегласці ад гарачага месца і ахоўвае яго ад астатніх ігракоў, калі тыя імкнуцца забегчы ў гарачае месца. Каго ён запляміць, той становіцца яго памочнікам, і яны ра-зам ловяць астатніх. 3 павелічэннем ліку памочнікаў забягаць у гарачае месца становіцца ўсё цяжэй і цяжэй. Хто трапіць туды, можа адпачыць там некаторы час, але затым зноў павінен выбегчы і паспрабаваць зноў забегчы ў гарачае месца.
Правілы гульні: ігрок, які трапіў у гарачае месца, адпачывае там, а затым зноў выбягае ў поле; злоўленым лічыцца той, да каго водзячы дакрануўся рукой.
Пераскоч гару
Задача: практыкаваць ва ўменні з разбегу пераскокваць перашкоду; выхоўваць смеласць.
Апісанне гульні: дзеці кладуць слупком шапкі. Затым у тым жа парадку, як складзены шапкі, пачынаюць скакаць праз іх, стараючыся не зачапіць іх нагамі. Калі хто-небудзь зачэпіць шапку, яму трэба прапаўзці праз строй: ўсе становяцца адзін за адным, шырока расставіўшы ногі, а вінаваты паўзе ў іх пад нагамі.
Правілы гульні: скакаць трэба так, каб не зачапіць складзеныя слупком шапкі; калі ігрок тры разы зачэпіць шапку, ён выходзіць з гульні.
Каза
Задача: удасканальваць навык бегу з лоўляй і ўхіленнем на абмежаванай плошчы; выхоўваць смеласць, настойлівасць.
Апісанне гульні: дзеці выбіраюць пастуха. Робяць гэта так: шырока расстаўляюць ногі і, нахіліўшыся, пракідваюць паміж імі кароткую палачку назад ад сябе. Чыя палачка ўпадзе бліжэй, той і павінен пасвіць козы. Дзеці прывязваюць да слупка вяроўку даўжынёй 1,5 — 2 м і даюць пастуху канец вяроўкі ў рукі. На такой адлегласці ад слупка ён павінен знаходзіцца. Затым удзельнікі гульні складаюць каля слупка свае палачкі, якія называюцца козамі.
Па свістку пастуха дзеці падбягаюць да слупка, імкнучыся схапіць палачку, а пастух стараецца перашкодзіць гэтаму. Калі дзецям удаецца схапіць дзве-тры палачкі, усе ігракі шырока расстаўляюць ногі, а пастух на карачках павінен прапаўзці праз расстаўленыя вароты.
Правілы гульні: пастух не падпускае дзяцей да слупка, каля якога складзены палачкі; ён можа дакрануцца да іграка рукой (запляміць), пасля чаго той выбывае з гульні.
Вартаўнік
Задача: развіваць хуткасць рэакцыі, уменне арыентавацца ў навакольных абставінах, смеласць, спрыт.
Апісанне гульні: выбраны па лічылцы вартаўнік падыходзіць да аднаго з дзяцей, якія стаяць свабодна па ўсёй пляцоўцы. Дзіця адразу ж прысядае на кукішкі, а вартаўнік кладзе яму руку на галаву — ахоўвае яго. Другой рукой ён імкнецца запляміць дзяцей, якія бегаюць па пляцоўцы і стараюцца дакрануцца да таго, хто сядзіць на кукішках.
Правілы гульні: вартаўнік павінен пляміць дзяцей не адымаючы адной рукі з галавы дзіцяці, што сядзіць; новым вартаўніком становіцца той, хто запляміць дзіця, якое сядзіць.
Свабоднае месца
Задача: развіваць хуткасць бегу, спрыт, вынослівасць.
Апісанне гульні: дзеці становяцца ў круг шчыльна адзін каля аднаго. Водзячы выклікае двух дзяцей, якія стаяць побач, яны робяць крок назад і становяцца спінай адзін да аднаго. Па сігналу: «Раз — два — тры — бяжы!» дзеці бягуць у розныя бакі па кругу, стараючыся хутчэй стаць на свабоднае месца. Той, хто хутчэй дабег да свайго месца і заняў яго, лічыцца пераможцам. Затым водзячы выклікае двух іншых ігракоў і г. д.
Правілы гульні: бегчы дазваляецца толькі са знадворнага боку круга; у час бегу нельга хапаць рукамі дзяцей.
Міхасік
Задача: практыкаваць ва ўменні ўзгадняць рухі з характарам мелодыі; развіваць спрыт, хуткасць, настойлівасць.
Апісанне гульні: па кругу ставяць 6 — 7 пар абутку, 7 — 8 удзельнікаў становяцца вакол «лапцей». Дзеці гавораць:
Ты, Міхасік, не зявай! Хутка лапці абувай!
Гучыць беларуская народная мелодыя. Дзеці, выконваючы танцавальныя рухі, перамяшчаюцца па кругу. Па сігналу (змаўкае музыка) кожны стараецца хутка надзець «лапці». Дзеці, якія засталіся без абутку, выбываюць з гульні.
Правілы гульні: пры кожным паўторы гульні адна пара лапцей прымаецца; гульня працягваецца да таго часу, пакуль не застанецца адзін удзельнік.
Вілюшкі
Задача: развіваць спрыт, вынослівасць, каардынацыю рухаў; выхоўваць смеласць.
Апісанне гульні: дзеці строяцца ў шарэнгу, бяруцца за рукі і ўтвараюць ланцуг. Больш дужае дзіцяважак, што стаіць у пачатку рада, пачынае бегчы і цягне за сабой іншых. Пры гэтым яно нечакана бяжыць то ў адзін, то ў другі бок. Такія ж хуткія і крутыя павароты павінны рабіць і іншыя. Многім, асабліва тым, хто знаходзіцца далей ад важака, рабіць гэта цяжка, яны падаюць і выходзяііь з ланцуга, а гульня працягваецца далей. Пераможцамі лічацца тыя дзеці, якія на працягу трох мінут утрымлівалі раўнавагу.
Правілы гульні: ігрок, па віне якога разарваўся ланцуг, выбывае з гульні.
Паляўнічы
Задача: удасканальваць навыкі хуткага бегу; развіваць увагу, назіральнасць, смеласць, сумленнасць.
Апісанне гульні: па лічылцы дзеці выбіраюць паляўнічага і двух-трох сабак. Усе астатнія — зайцы. Зайцы хаваюцца за кустамі, у ямах і іншых месцах. Выходзіць паляўнічы і крычыць: «Бах! Бах!» Сабакі бягуць ва ўсе бакі, знаходзяць зайцаў і выганяюць іх на адкрытае месца. Кожнага з дзяцей-зайцаў паляўнічы павінен сустрэць словамі: «Бах! Бах!» Інакш яны схаваюцца і іх трэба будзе шукаць зноў. Знойдзеныя зайцы павінны выйсці з гульні. Пераможцамі лічацца тыя зайцы, якіх паляўнічы на працягу 5 мінут не знайшоў.
Правілы гульні: дзеці-сабакі павінны шукаць дзяцей-зайцаў толькі пасля сігналу паляўнічага «Бах! Бах!»
Паляванне на лісаў
Задача: практыкаваць у хадзьбе і бегу па кругу, ва ўмешіі хутка арыентавацца ў навакольным; выхоўваць пачуццё калектывізму, узаемадапамогі.
Апісанне гульні: па дамоўленасці дзеці выбіраюць паляўнічага і пяць лісаў. Астатнія, узяўшыся за рукі, утвараюць чатыры маленькія кругі. Гэтыя кругі раўнамерна размяшчаюцца па пляцоўцы. Кожны круг — гэта лісіная нара, дзе жыве адзін ліс. Сярод кругоў бегае ліс, у якога няма нары. За ім палюе паляўнічы. Як толькі ліс залазіць у якую-небудзь нару, то ліс, што ў ёй знаходзіцца, павінен адразу ж пакінуць яе і ўцякаць ад паляўнічага ў другую нару. Злоўлены ліс становіцца паляўнічым.
Правілы гульні: у кожнай нары павінен жыць толькі адзін ліс; паляўнічы не мае права лавіць ліса, які схаваўся ад яго ў крузе.
Метка
Задача: удасканальваць навыкі хуткага бегу, уменне хутка рэагаваць на сігнал; выхоўваць смеласць.
Апісанне гульні: дзеці дзеляцца на дзве групы, якія становяцца на адлегласці 25 м адна ад адной. Пасярэдзіне паміж групамі ставіцца слупок, які называецца меткай. Затым адна група выклікае каго-небудзь з дзяцей другой групы. Выкліканае дзіця імкнецца забегчы за метку, а яго ловяць усе дзеці процілеглай групы. Калі яно паспявае забегчы за метку, то застаецца ў сваёй групе, калі не, то пераходзіць у процілеглую групу. Так гуляюць да таго часу, пакуль не зловяць усіх ігракоў з процілеглай групы, за выключэннем аднаго. Гэтаму апошняму завязваюць вочы, ён ідзе да процілеглай групы з распасцёртымі рукамі. Колькі дзяцей захопіць рукамі, столькі і павядзе на свой бок. Цяпер усе захопленыя ловяць дзяцей процілеглай групы.
Правілы гульні: выкліканае дзіця павінна паспець дабегчы да слупка і стаць за ім.
Рэшата
Задача: развіваць хуткасць і дакладнасць рухаў; выхоўваць смеласць, сумленнасць.
Апісанне гульні: дзеці становяцца ў калону. Дзіця, якое стаіць спераду, бярэ ў рукі палку, а ўсе астатнія трымаюць адзін аднаго рукамі за пояс. Адзін з дзяцей — водзячы не становіцца ў рад, ён бярэ хустачку, скручвае ў трубачку і на адным яе канцы завязвае невялікі вузельчык. Зрабіўшы, такім чынам, лёгенькі скрутачак, ён папінен стукнуць ім па плячах апошняга іграка'. Але той не чакае гзтага. ён зрываецца з месца, бяжыць да першага ў радзе, бярэ ў яго палку і становіцца перад ім, г. зн. хаваецца за палкай. Калі гэта іграку зрабіць удаецца, водзячы падбягае да дзіцяці, якое стала апошнім, і імкнецца ўдарыць яго. Так гуляюць да той пары, пакуль не падойдзе чарга бегчы іграку, які ў пачатку гульні стаяў спераду з палкай у руках. Тады скрутачак перадаецца гэтаму іграку, і гульня працягваецца.
Правілы гульні: калі ігрок не паспее схавацца за палкай і атрымлівае скрутачкам па плячах, ён павінен бегчы яшчэ раз вакол рада дзяцей.
Фігуры
Задача: удасканальваць навыкі бегу, уменне хутка рэагаваць на сігнал; развіваць вынослівасць.
Апісанне гульні: усе дзеці круцяцца ў крузе. Убаку стаяць воўк і маці.
Пасля слоў маці: «На месцы, фігура, замры!» — ігракі заміраюць у любой позе. Тады воўк выбірае фігуру, якая яму падабаецца, вядзе яе да маці і пытаецца, колькі яна каштуе. Маці гаворыць: «Два рублі». Воўк два разы б'е далоняй па далоні маці, фігура ў гэты час уцякае. Воўк яе ловіць. Калі зловіць, то гэта дзіця становіцца ваўком.
Правілы гульні: воўк ловіць фігуру толькі тады, калі «выплаціць» за яе грошы.
Каноплі
Задача: выпрацоўваць навыкі хуткага бегу, уменне адгадваць тактычныя прыёмы праціўніка; фарміраваць вытрымку.
Апісанне гульні: ігракі па дамоўленасці выбіраюць гаспадара, становяцца ў шарэнгу і бяруцца за рукі. Гаспадар ідзе ўздоўж шарэнгі, спыняецца каля аднаго з ігракоў і пачынае з ім дыялог:
—Прыходзь да мяне каноплі палоць.
—Не хачу!
—А кашу есці?
—Хоць зараз!
—Ах ты, гультай! —і бяжыць у любы канец шарэнгі. Адначасова і ігрок бяжыць у тым жа напрамку, але за спінамі ігракоў. Хто першы — гаспадар ці гультай—возьме за руку апошняга ў шарэнзе, той становіцца з ім побач, а ігрок, які застаўся, займае месца гаспадара.
Правілы гульні: пасля слоў «Ах гы, гультай!» гаспадар можа зрабіць некалькі падманлівых рухаў; пакуль гаспадар не пабяжыць, гультай не мае права кранацца з месца.
Мурашачка
Задача: удасканальваць навыкі бегу са зменай напрамку; развіваць вынослівасць, смеласць.
Апісанне гульні: на пляцоўцы дзеці рысуюць на зямлі круг, які называецца маткаю. Каб круг бачыць здалёк, у яго кладуць шапку або які-небудзь прадмет. У іншым месцы дзеці становяцца або садзяцца так, каб утварыць круг. Па лічылцы:
Мурашачка, букашачка, Няверная кукушачка. Заяц, месяц, дзе быў? —У лесе.
—А што рабіў? — Сена касіў.
—Чым жа накрыў?
—Скаварадою.
—Хто ўкраў? —Турнас—
дзеці выбіраюць Турнаса і разбягаюцца. Той, хто стаў Турнасам, ловіць іх. Каго ён зловіць, той памагае лавіць астатніх. Нейкі час можна адпачыць, калі схавацца ў круг, але доўга затрымлівацца там нельга. Як толькі ўсе дзеці будуць злоўлены Турнасам і яго памочнікамі, гульню паўтараюць спачатку.
Правілы гульні: уцякаючы ад лаўца, дзеці могуць схавацца ў круг і адпачыць там; злоўлены ігрок дапамагае лавіць астатніх.
Гуж
Задача: удасканальваць навыкі бегу, мяняючы напрамак і тэмп; развіваць вынослівасць, спрыт.
Апісанне гульні: дзеці збіраюцца на пляцоўцы. Двое з іх становяцца ў круг, які рысуецца на зямлі, астатнія за ім. Адзін з ігракоў, што стаіць у крузе, штурхае другога ад сябе са словам «гуж». Гэты ігрок выбягае з круга і пачынае лавіць іншых. Усе дзеці ўцякаюць. Калі гуж каго-небудзь зловіць, той ідзе ў круг, замяняе лаўца. У іншым выпадку ён бегае за дзецьмі, пакуль не зловіць і не паставіць каго-небудзь на сваё месца.
Правілы гульні: па сігналу «гуж» дзеці ўцякаюць, а ігрок-гуж ловіць іх; калі на працягу трох мінут ён не зловіць нікога з дзяцей, на дапамогу прыходзіць ігрок, які заставаўся ў крузе.
У зайца
Задача: удасканальваць уменне хутка арыентавацца ў навакольным; развіваць смеласць.
Апісанне гульні: дзеці (зайцы) збіраюцца ў цесны кружочак. Адзін з хлопчыкаў, больш спрытны (хорт), становіцца пасярэдзіне і, паказваючы на кожнага таварыша, чытае па слову:
М'урашка, букашка, Сонца, месяц...
—Дзе ты быў?
—У балоце.
—Што рабіў?
—Траву жаў.
—Дзе падзеў?
—Пад калодай.
—Хто ўкраў?
—Заяц.
—Хто злавіў?
—Хорт.
Пры апошнім слове ўсе зайцы разбягаюцца. Вызначаецца месца, за межы якога яны не бегаюць. Галоўная задача хорта — злавіць усіх зайцаў, якія ўякаюць ва ўмоўленае месца.
Правілы гульні: хорт не павінен лавіць занцау на адлегласці трох крокаў ад умоўленага месца; зайцы таксама не павінны бегаць паблізу ад яго.
Шчупак
Задача: удасканальваць навыкі руху калонай, мяняючы тэмп і напрамак; развіваць спрыт, увагу, пачуццё прасторы.
Апісанне гульні: дзеці лічацца і выбіраюць шчупака і матку. Шчупак адыходзіць убок, а ўсе становяцца за маткай, моцна трымаюцца за яе і адзін за аднаго. Шчупак кідаецца то ў адзін, то ў другі бок і імкнецца схапіць самага апошняга ў калоне, якая «доўгім хвастом» стараецца ўвільнуць ад шчупака. Гульня працягваецца да таго часу, пакуль не будуць схоплены ўсе, хто стаяў за маткаю.
Правілы гульні: ігрок лічыцца злоўленым, калі шчупак дакранецца да яго рукой; пры паўтарэнні гульні на ролю шчупака і маці назначаюць дзяцей з сярэдзіны калоны.
Іванка
Задача: развіваць трапнасць і дакладнасць рухаў, хуткасць рэакцыі; фарміраваць пачуццё адказнасці.
Апісанне гульні: на зямлі рысуюць круг дыяметрам 5 — 6 м—лес, а ў сярэдзіне круга квадрацік — дом лесавіка. У квадрацік змяшчаюць Іванку (ляльку, мяч, кубік) і выбіраюць лесавіка. Астатнія ігракі — лебедзі. Лебедзі, залятаючы ў лес, спрабуюць забраць Іванку, а лесавік — злавіць лебедзя рукой або дакрануцца да яго галінкай. Лебедзь, якому ўдасца вынесці з лесу Іванку, становіцца лесавіком, і гульня пачынаецца спачатку. Злоўленыя лебедзі выбываюць з гульні.
Правілы гульні: лесавік не мае права выходзіць з лесу і ўвесь час стаяць каля дома, а лебедзь, схапіўшы Іван-ку, — перадаваць яго іншым.
Садзі лянок!
Задача: развіваць каардынацыю рухаў, хуткасць, уменне арыентавацца ў навакольных абставінах.
Апісанне гульні: перад пачаткам гульні дзеці выбіраюць водзячага. На зямлі рысуюць кружкі — гнёзды, якіх павінна быць на 2 — 3 менш чым ігракоў. Усе становяцца ў агульны круг і бяруцца за рукі. Водзячы ходзіць па кругу і робіць розныя рухі: прысядае, падскоквае і т. д. Дзеці, не разнімаючы рук, павінны паўтараць яго дзеянні. Нечакана вядучы камандуе: «Садзі лянок!» Кожны імкнецца закяць гняздо. Той, хто яго не зойме, лічыцца пасаджаным, яго садзяць у цняздо, дзе ён знаходзіцца да канца гульні. Затым гульня паўтараецца.
Правілы гульні: водзячы павінен падаваць каманду «Садзі лянок!» у той момант, калі дзеці зацікаўлены выконваннем разнастайных рухаў.
У палачку-булавачку
Задача: выпрацоўваць навыкі хуткага бегу, дакладнасць і каардынацыю рухаў, хуткасць рэакцыі.
Апісанне гульні: дзеці мераюцца на палачцы — адзін абхоплівае яе рукою знізу, наступны шчыльна над ім і г. д.
Калі ўсе возьмуцца за палачку, а верхні канец яе яшчэ свабодны, першы прымае руку знізу і абхоплівае яшчэ вышэй. Тое ж робяць і іншыя, пакуль не застанецца свабоднага месца. Той, чыя рука будзе наверсе, павінен «ісці ў поле». Гэта — палявы. Адзін з ігракоў кідае далёка па пляцоўцы палачку, па якую ён павінен бегчы і прынесці «да агню» — звычайна да таго месца, адкуль палку кідалі. Пакуль палявы бегае за палачкай, астатнія павінны схавацца хто куды. Палявы прыносіць палачку «да агню» і гаворыць:
Палачка-булавачка дамоў прыйшла, Дома нікога не знайшла. Каго першага знойдзе, Той за палачкай пойдзе!
Пасля гэтых слоў ён падкідвае палачку і ідзе шукаць дзяцей, якія схаваліся, а тыя імкнуцца ўлучыць момант, схапіць палачку і «адстукацца». Калі ім гэта ўдаецца, палявы зноў «ідзе ў поле», а астатнія хаваюцца. Калі ж палявы заўважыць каго-небудзь раней і сам адстукаецца, тады «ў поле ідзе» знойдзены ім хлопчык ці дзяўчынка.
Правілы гульні: палявы не павінен увесь час знаходзіцца каля палачкі; калі з ліку ігракоў, якія схаваліся, адстукаўся хто-небудзь адзін, палявы зноў «ідзе ў поле».
Падсечка
Задача: удасканальваць навыкі пападання мячом у рухомую цэль; развіваць вакамер, пачуццё прасторы.
Апісанне гульні: дзеці выбіраюць вядучага — рыбака, які прысядае і кладзе перад сабой мяч. Астатнія становяцца паўкругам каля мяча. Рыбак гаворыць некалькі разоў:
— Клюе, клюе, клюе... і нечакана называе імя аднаго з дзяцей.
Усе ўцякаюць, а той, каго ён назваў, павінен схапіць мяч і кінуць у каго-небудзь з ігракоў. Калі трапіць (пад-сячэ), падсечаны выбывае з гульні, а калі не трапіць — выбывае з гульні сам.
Апошні ігрок падкідвае мяч уверх і ўцякае. Рыбак павінен злавіць мяч і трапіць ім ва ўцекача.
Правілы гульні: названае дзіця павінна кідаць мяч ва ўцекачоў і не адыходзіць ад рыбака.
Паляўнічыя і арол
Задача: развіваць трапнасць і дакладнасць удару, вокамер, хуткасць рэакцыі.
Апісанне гульні: з дапамогай жараб'ёўкі выбіраюць водзячага — арла. Усе дзеці — паляўнічыя, яны адвольна перамяшчаюцца на пляцоўцы, перакідваючы адзін аднаму мяч, і імкнуцца выбраць зручны момант, каб лёгка ўдарыць мячом у спіну ці па нагах арла. Але падыходзіць да арла бліжэй, чым пяць-шэсць крокаў, не дазваляецца. Калі арол набліжаецца да паляўнічага, у якога мяч, той уцякае або аддае мяч іншаму. Калі арол зловіць мяч на ляту, ён кідае яго за межы пляцоўкі. Вяртае мяч у гульню паляўнічы, па віне якога мяч быў злоўлены арлом. Паляўнічы, якому ўдаецца падбіць арла, мяняецца з ім ролямі.
Правілы гульні: арол можа адабраць мяч у паляўнічага, дакрануўшыся да яго рукой.
Паспей адбіць
Задача: практыкаваць ва ўменні лавіць мяч на ляту і трапляць ім ва ўцекача; развіваць дакладнасць рухаў, хуткасць рэакцыі.
Апісанне гульні: усе дзеці рысуюць кругі і бяруць лапаткі (ракеткі). Адзін з іх застаецца без круга — гэта водзячы. ён падкідвае мяч, а дзеці адбіваюць яго, імкнучыся пры гэтым не выйсці са свайго круга, таму што водзячы можа яго заняць. Хто застаўся без круга, становіцца водзячым, і гульня працягваецца.
Правілы гульні: мяч павінен адбіваць той ігрок, над кругам якога ён пралятае.
Мянькі
Задача: практыкаваць у бегу з лоўляй і ўхіленнем; развіваць хуткасць рэакцыі, смеласць, спрыт, вынослівасць, каардынацыю рухаў.
Апісанне гульні: на пляцоўцы рысуюць квадрат, які называюць ракой. У цэнтры квадрата і ўздоўж кожнай бакавой лініі рысуюць кругі — ямкі — дыяметрам 1 — 1,5 м. Выбіраюць двух рыбакоў, астатнія дзеці — рыбы. Рыбакі, узяўшыся за рукі, ловяць рыб, якія могуць выратоўвацца ў ямах. Аднак знаходзіцца ў яме можа толькі адна рыба. Як толькі другая рыба заплывае ў яму, тая, што там знаходзіцца, павінна пакінуць яе. Злоўленыя рыбы дапамагаюць лавіць іншых рыб.
Гульня заканчваецца, калі рыбакі пераловяць усіх рыб. Пяць рыб, якія выратаваліся ў ямах, называюць мянькамі. Яны і з'яўляюцца пераможцамі гульні.
Правілы гульні: рыба лічыцца злоўленай, калі рыбакі замкнуць рукі вакол яе.
Жартаўнік
Задача: удасканальваць навыкі пападання мячом у рухомую цэль, ўменне дзейнічаць хутка і дакладна; развіваць дакладнасць рухаў, вакамер.
Апісанне гульні: на зямлі рысуюць круг дыяметрам 10 — 20 м (у залежнасці ад колькасці ўдзельнікаў). Ігракі дзеляцца на дзве каманды: жартаўнікі і палахлівыя.
Палахлівыя ў адвольным парадку перамяшчаюцца ўнутры круга, жартаўнікі (у аднаго з іх схаваны невялікі мяч) ходзяць вакол іх і час ад часу замахваюцца быццам для кідка. Ігрок з мячом у зручны момант кідае мяч у аднаго з палахлівых. Той, у каго трапіць мяч, выбывае, і гульня пачынаецца спачатку. Пасля трох промахаўкаманды мяняюцца ролямі. Калі тры разы прамахнецца і другая каманда, падлічваюцца ігракі, якіх выбілі.
Перамагае каманда, якая выбіла больш ігракоў праціўніка.
Правілы гульні: ігрок з мячом павінен у зручны момант трапіць ім у іграка, які знаходзіцца ў крузе.
Елка
Задача: удасканальваць навыкі хуткага бегу з ухіленнем і кіданнем па цэлі, якая рухаецца; выхоўваць спрыт, уменне арыентавацца на пляцоўцы; выкарыстоўваць роз-ныя тактычныя прыёмы.
Апісанне гульні: жараб'ёўкай дзеці выбіраюць палевіка і елавіка. Астатнія ігракі — біткі. На зямлі праводзяць дзве паралельныя лініі на адлегласці 15 — 20 м. Адна лінія абазначае мяжу горада, другая — вёскі. Паміж лініямі — поле. Елавік, стоячы на лініі горада, кідае ўгару мяч, а біток адбівае яго бітай у поле, кідае біту, бяжыць у вёску і вяртаецца назад. Палявік павінен злавіць або схапіць мяч з зямлі і трапіць ім у бітка ў той час, калі ён бяжыць, г. зн. засекчы. Калі гэта яму ўдаецца зрабіць, ён займае месца елавіка, елавік — месца бітка, пасля ўдару якога мяч быў злоўлены або засечаны ў полі. Біток, які выбег з горада і не паспеў вярнуцца назад, застаецца ў вёсцы і вяртаецца пасля ўдару наступнага бітка. Калі ўсе біткі прамахнуліся, не здолелі адбіць мяч і засталіся ў горадзе, елавік кідае на елку, г. зн. высока ўгору, а палявік імкнецца злавіць мяч або падняць яго і засекчы каго-небудзь з бягучых у горад або ў вёску.
Правілы гульні: палявік павінен злавіць або схапіць мяч з зямлі і трапіць у бітка, які бяжыць у вёску або ў горад.
Кошка і мышка
Задача: развіваць хуткасць рэакцыі, увагу; выхоўваць смеласць і пачуццё калектывізму.
Апісанне гульні: па лічылцы дзеці выбіраюць кошку і мышку. Усе астатнія, узяўшыся за рукі, становяцца ў круг. Круг размыкаюць у двух месцах, утвараючы вароты. Мышка знаходзіцца ў крузе, кошка за кругам. Па сігналу кошка імкнецца злавіць мышку. Кошка можа трапіць у круг толькі праз вароты. Мышка бегае, дзе хоча, пралазіць пад рукамі дзяцей. Калі кошка зловіць мышку, яны мяняюцца ролямі.
Правілы гульні: кошка і мышка павінны часта мяняцца ролямі.
Карона
Задача: удасканальваць навыкі пападання снежкай у цэль, спрыт, вакамер, хуткасць рухаў, мэтанакіраванасць.
Апісанне гульні: дзеці лепяць снежную бабу, зверху змяшчаюць карону (вядро, кавалак лёду і да т. п.) і падрыхтоўваюць снежкі, складаючы іх у тры кучкі за 7 — 8 крокаў ад кароны на роўнай адлегласці адна ад адной. Жараб'ёўкай устанаўліваюць чарговасць удараў і становяцца каля адной з куч. Першы ігрок кідае снежку ў карону і перабягае да наступнай кучкі снежак. Тое ж робіць другі, затым трэці. Аднак кідаць снежку неабходна толькі ў той час, калі папярэдні ігрок перабягае на новае месца. Калі хто-небудзь спозніцца кінуць, ён пазбаўляецца чарговага кідка.
Правілы гульні: пераможцам лічыцца той ігрок, які большую колькасць разоў трапіць у карону.
У лапту
Задача: удасканальваць навыкі хуткага бегу, хуткасць рэакцыі, дакладнасць удару, мэтанакіраванасць.
Апісанне гульні: удзельнікі дзеляцца на дзве каманды з роўкай колькасцю ігракоў. Кожная з іх выбірае сабе маці.
На полі робяць ямачку — масла, куды кладуць шпу-ляк (мячык). Каманды становяцца насупраць. Першы ў шарэнзе ігрок адной з каманд б'е палкай шпуляк, і бяжыць да масла, удзельнік другой каманды імкнецца злавіць шпуляк і папасці ім у бягучага. Калі гэта яму ўдаецца, каманды мяняюцца месцамі.
Правілы гульні: ігрок, адбіўшы шпуляк, павінен бегчы да масла; той, хто злавіў шпуляк, кідае ім у бягучага, калі яму не ўдаецца папасці, ён на некаторы час выходзіць з гульні.
Ваўчаня
Задача: удасканальваць навыкі пападання мячом у рухомую цэль, лоўлі яго на ляту; развіваць рашучасць, смеласць.
Апісанне гульні: дзеці з дапамогай лічылкі выбіраюць ваўчаня, астатнія — паляўнічыя. Яны адвольна перамяшчаюцца па пляцоўцы, перакідваюць адзін аднаму мяч, стараючыся выбраць зручны момант і лёгка ўдарыць мячом па спіне ці па нагах ваўчаня. Калі ваўчаня набліжаецца, паляўнічы, у якога мяч, уцякае або аддае мяч іншаму. Калі ваўчаня зловіць мяч на ляту, то кідае яго за межы пляцоўкі. Паляўнічы, па віне якога мяч быў злоўлены, вяртае яго ў гульню. Той, каму ўдаецца падбіць ваўчаня, мя-няецца з ім ролямі.
Правілы гульні: працяглы час бегаць з мячом па пляцоўцы, не кідаючы яго, забараняецца; падыходзіць да ваўчаня бліжэй як на 5 — 6 крокаў не дазваляецца.
Гарнушак
Задача: удасканальваць навыкі хуткага бегу, спрыт, вытрымку.
Апісанне гульні: дзеці садзяцца на лаву, якая стаіць пасярэдзіне пляцоўкі, плячамі адзін да аднаго. Адзін з удзельнікаў гульні называецца гарнушкам. ён ходзіць вакол чарады і раптам стукае каго-небудзь па калене і крычыць: «Гарнушак!» Той зрываецца з месца і бяжыць вакол лавы, стараючыся апярэдзіць гарнушка, які таксама бяжыць, але ў іншым напрамку. Хто раней зойме месца на лаве, той выйграе, а другі дае фант і становіцца гарнушкам.
Правілы гульні: дзеці павінны бегчы вакол лавы ў розных напрамках.
Качка
Задача: удасканальваць навыкі лоўлі мяча, пападання ім у рухомую цэль; развіваць хуткасць рэакцыі, спрыт, вынослівасць.
Апісанне гульні: дзеці чэрцяць круг дыяметрам 15 — 20 м, у які становіцца водзячы — паляўнічы. ён кідае качку (тэнісны мячык) угору і называе імя аднаго з ігракоў. Названы павінен злавіць качку, тады ён стане паляўнічым. Калі гэта яму не ўдаецца зрабіць, з таго месца, дзе спынілася качка, ён павінен трапіць у аднаго з ігракоў, якія перамяшчаюцца па кругу. Толькі тады ён становіцца паляўнічым. Ігрок, у якога трапілі мячом, выбывае з гульні, але калі той, хто кідае, прамахнецца, з гульні выбывае ён сам. Пераможцам лічыцца той, хто застаецца ў гульні апошнім.
Правілы гульні: калі мячык выкаціцца за межы круга, ігрок, якому ён быў адрасаваны, можа зрабіць з месца прыпынку мячыка два крокі ў любым напрамку.
Пасадка бульбы
Задача: развіваць хуткасць рухаў, спрыт, вынослівасць, мэтанакіраванасць, пачуццё калектывізму.
Апісанне гульні: дзеці падзяляюцца на 2 — 3 каманды па 8—10 чалавек. Строяцца ў калоны на чале з капітанамі, кожны з якіх атрымлівае мяшэчак з бульбай (5 штук). На адлегласці 20 — 30 крокаў ад калоны чэрціцца 5 кружкоў. Па сігналу капітаны бягуць да кружкоў, садзяць бульбу — кладуць яе ў кружкі і перадаюць пустыя мяшэчкі ыаступным удзельнікам. Тыя бягуць да кружкоў, збіраюць бульбу, вяртаюцца, перадаюць мяшэчкі наступным і г. д. Выйграе каманда, якая першай закончыць пасадку і збор бульбы.
Правілы гульні: садзіць бульбу трэба ў цэнтр кружка; калі бульба выкаціцца з кружка, ігрок вяртаецца і выконвае заданне спачатку.
Барада
Задача: практыкаваць у бегу з лоўляй і ухіленнем; развіваць настойлівасць, мэтанакіраванасць.
Апісанне гульні: дзеці выбіраюць бараду па лічылцы:
Прэла, гарэла, За мора ляцела. Вусь, барадусь, Кіслы квас, Лаві, барада, нас!
Ігрок, на якога вьшадае слова «нас», павінен лавіць усіх. Адзначаецца месца, дзе барада не ловіць, — дом. Дзеці з крыкам разбягаюцца. Каго барада зловіць, той дапамагае лавіць астатніх. Калі гуляць даводзіцца ў памяшканні, дзе мала месца, барадзе завязваюць хусткай рукі, ён стараецца схапіць каго-небудзь завязанымі рукамі.
Правілы гульні: на слова «нас» дзеці ўцякаюць, а барада іх ловіць; нельга лавіць дзяцей у доме, у які яны забягаюць адпачыць.
раскрыть » / « свернуть